Ένας κόσμος που να μας χωρά όλους

Ένας κόσμος που να μας χωρά όλους

Με αφορμή την σημερινή μέρα, 3 η Δεκεμβρίου, που είναι καθιερωμένη ως παγκόσμια
μέρα αναπηρίας, ξεπηδούν διάφορες σκέψεις στο μυαλό μου, τις οποίες ως μέλος
μιας κοινότητας ανθρώπων που προάγουν την ψυχική υγεία και με την επαγγελματική
μου ιδιότητα ως Ψυχολόγος και Ψυχοθεραπεύτρια, σκέφτηκα να μοιραστώ. Η φετινή
χρονιά με βρίσκει σε ένα πλαίσιο, όπου ενώ εργάζομαι με ευάλωτους πληθυσμούς και
σκέφτομαι πόσα πράγματα θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει, τελικά η σκέψη
καταλήγει στο τελικά πόσα λίγα κάνουμε. Και αυτό δεν αφορά τις ημερίδες ή τις
δράσεις που διοργανώνουν σύλλογοι, σωματεία και φορείς, διότι αυτό υφίσταται,
αλλά μια εν γένει μετακίνηση των ανθρώπων και της κοινωνίας στο σύνολό της, όσον
αφορά τον τρόπο που σκεφτόμαστε γύρω από ορισμένα ζητήματα αλλά και το πώς
κατασκευάζουμε ταυτότητες που λειτουργούν με όρους αποκλεισμού.

Οι κατηγορίες που συνήθως περιλαμβάνονται στον όρο «αναπηρία» είναι:

Αισθητηριακές αναπηρίες, δηλαδή προβλήματα όρασης (π.χ. τύφλωση) και ακοής
(κώφωση, βαρηκοΐα)

Κινητικές αναπηρίες, όπως η εγκεφαλική παράλυση και η τετραπληγία

Νοητική Υστέρηση

Χρόνια νοσήματα

Ψυχικές και νευροψυχικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια και η μανιοκατάθλιψη

Σύνθετες γνωστικές, κοινωνικές και συναισθηματικές δυσκολίες, όπως η παραβατική
συμπεριφορά

Χρωμοσωμικά σύνδρομα

Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα

Αναπτυξιακές διαταραχές, όπως ή Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος

Διαταραχές λόγου και επικοινωνίας

Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, όπως η δυσλεξία κλπ.

Διάβαζα ένα άρθρο που αναφέρεται σε αυτό ακριβώς το σημείο, της κατασκευής
κοινωνικών ταυτοτήτων, μη συμπεριληπτικών, τονίζοντας ότι ‘’προτείνεται το ότι η
αποδοχή της διαφοράς των αυτιστικών σε έναν ορίζοντα σωματικής και νευρολογικής
ποικιλομορφίας και όχι απόκλισης από τις νόρμες, προϋποθέτει τον
επαναπροσδιορισμό των κατηγοριών που αφορούν την ταυτότητα, τον εαυτό, τη
σωματοποίηση, τον πολιτισμό’’. Μας προσκαλεί να αμφισβητήσουμε τις ήδη
υπάρχουσες νόρμες και κοινωνικές κατασκευές γύρω από τις σωματικές, νοητικές και
ψυχικές μορφές και τις παραδοχές σχετικά με το τι σημαίνει η ζωή που αξίζει να
βιώνεται. Η ευτυχία με όρους αναπηρίας μπορεί να μην αφορά έναν κυρίαρχο θεσμό
μισθωτής εργασίας ή ετεροκανονικού γάμου, αλλά τη σειροθέτηση παιχνιδιού ή την
επαφή του δέρματος με τη ροή του νερού της βρύσης. Κάτι τέτοιο αφορά την
διατάραξη της αναμενόμενης κοινωνικής ανάπτυξης και μας τοποθετεί απέναντι σε
ένα νέο σκεπτικό περί κανονικότητας με έδρα την αμφισβήτηση όσων ήδη
γνωρίζουμε.

Ο (Watermayer, 2013), έχει εκφράσει μια ρηξικέλευθη αλλά συνάμα ορθή
τοποθέτηση σχετικά με την αναπηροφοβία. Εξηγεί ότι σε μια κουλτούρα
νεωτερικότητας και ετεροκανονικότητας, η ιδέα της αναπηρίας διακινεί στα κυρίαρχα
σωματικά ικανά υποκείμενα, ενδόμυχους φόβους σε σχέση με την υγεία, την
ικανότητα, τον έλεγχο και την κυριαρχία. Σε αυτή τη βάση, ωστόσο εκφράζουν την
επιθετικότητά τους στα ανάπηρα άτομα, ως μια ανεστραμμένη μορφή του ενδόμυχου
φόβου για απώλεια του ελέγχου και της κυριαρχίας. Αυτό φυσικά δεν αποτελεί μια de
facto δήλωση που υφίσταται για όλους τους ανθρώπους, αλλά ανοίγει μια νέα ματιά
θέασης απέναντι στην αναπηροποιητική κουλτούρα. Στο προσκήνιο έχουν αρχίσει να
μπαίνουν και οι όροι της συμπερίληψης, που μας καλούν να φτιάξουμε έναν κόσμο
που τους χωρά όλους. Χρειάζεται να δούμε την αναπηρία με όρους ανθρωπισμού
σκεπτόμενοι ότι πίσω από την ταμπέλα της αναπηρίας υπάρχουν άνθρωποι με
ανάγκες, συναισθήματα και επιθυμίες, που σε τίποτα δεν διαφέρουν από των μη
αναπήρων. Τέλος, αν κάνουμε λόγο για ψυχοπαθολογία, ας αναφερθούμε σε αυτή
των μη ανάπηρων ανθρώπων, οι οποίοι χρειάζεται να διαπραγματεύονται συνεχώς
τον φόβο για την επισφαλή συνθήκη της κανονικότητας, της ικανότητας και της
αρτιμέλειας, που αναπόφευκτα τους εκθέτει σε συναισθηματική ταραχή (Goodley,
2011˙ Goodley, 2016). Πέρα από αυτήν όμως, ως μη ανάπηροι άνθρωποι ας
αναρωτηθούμε:

Τι είναι τελικά το φυσιολογικό και πώς ορίζεται η κανονικότητα;

Πηγή:

Marinoudi, S. (2022). The “mourning instead”: sensory differences and autistics’
social trauma . The Greek Review of Social Research, 159, 33–56.
https://doi.org/10.12681/grsr.30818